اندام جانوران اصولاً از یک یا چند نوع بافت پوششی و یک یا چند نوع بافت پیوندی تشکیل می شود.
همچنین بسیاری از اندام ها شامل مقادیر متغیری از بافت های ماهیچه ای، عصبی و یا خونی اند.
به عنوان مثال در کبد که یک بافت فشرده است، بافت های پیوندی پوشش خارجی را تشکیل می دهند و همچنین به صورت جدارهای جدا کننده به درون کبد ادامه می یابند.
به عبارت دیگر بافت های پیوندی کبد را به قطعاتی از سلول های پوششی تقسیم می کنند. به این تقسیم کننده ها استروما گفته می شود. ( شکل روبرو)
در اندام های لایه مانندی مثل پوست، معمولاً بافت های پوششی و پیوندی به صورت لایه های کنار هم آرایش می یابند.
مثلاً پوست مهره داران شامل دو لایه ی اصلی است که عبارتند از: بشره خارجی، که از چند لایه بافت پوششی مطبق تشکیل یافته و جلد که در زیر آن قرار گرفته است. (به شکل های زیر دقت کنید.)
جلد از چند لایه بافت پیوندی رشته ای تشیکل شده است. هر کدام از این لایه ها خود منشأ بافت ها و اندام هایی در نقاط مختلف بدن می شوند.
مثلاً بشره با ایجاد حفره هایی داخل جلد یک سری غده را می سازد. مانند غده های مولد عرق و مولد چربی و یا بافت های ضمیمه ای مثل منقار، چنگال، سم، ناخن، پولک، پر و مو را ایجاد می کند.
همان طور که بیان شد جلد، استخوان های غشایی همچون پولک های ماهی دندان ها، تاج و ریش گوشتی پرندگان را می سازد.
در واقع پوست یک اندام ساده نیست و باید آن را مجموعه ای از اندام های مختلف یا یک دستگاه بر شمرد.
در اندام های لوله ای شکلی چون لوله ی گوارش، باز هم بافت های پوششی و پیوندی به صورت لایه های متناوب قرار دارند:
مثلاً دیواره ی روده ی باریک پستانداران از چهار لایه ی اصلی تشکیل شده است، که دست کم شامل شش یا هفت بافت مختلف است. (شکل روبرو)
داخلی ترین لایه را مخاط می نامند، که شامل لایه ای سطحی از جنس بافت پوششی استوانه ای ساده است و زیر آن را لایه ای از بافت های پیوندی تشکیل می دهد.
بعد از مخاط، لایه ی زیر مخاط قرار دارد که لایه ی پیوندی رشته ای مهمی است و شامل رگ های خونی فراوان، رگ های لنفی و تارهای عصبی است.
لایه ی سوم دیواره ی روده که لایه ی زیر مخاط را در بر می گیرد، لایه ی ماهیچه ای است، که مهمترین بافت ماهیچه ای دیواره ی لوله ی گوارش نیز هست.
در ساختمان این بافت که شامل ماهیچه های صاف است یک لایه ی حلقوی داخلی و یک لایه ی طولی خارجی وارد می شود. در فاصله ی این دو لایه ی ماهیچه ای نیز بافت عصبی نفوذ کرده است.
لایه ی ماهیچه ای به مجرای گوارش شکل لوله می دهد و یک سلسله حرکات دودی در آن پدید می آورد که انجام آن ها نقش مهمی در عمل گوارش دارد.
البته اندام دیگری نیز در این فعالیت نقش دارند که از جمله می توان به دهان، معده، کبد، لوزالمعده، غده های بزاقی، روده ی بزرگ و اندام های دیگر اشاره کرد. (شکل فوق)
خارجی ترین لایه ی دیواره ی روده، آبشامه است که آن نیز شامل یک لایه ی داخلی پیوندی رشته ای و یک پوشش سنگفرشی در خارج است.
بیشتر جانوران نسبت به بدن ما ساختار بدنی ساده تری دارند و یک یا چند تا از دستگاه های موجود در بدن ما در آن ها دیده نمی شود. مثلاً کرم ها دستگاه اسکلتی ندارند . بسیاری از جانوران فاقد دستگاه های گوارش، خون، تنفس و دفعند. بسیاری غدد درون ریز ندارند و ...
وظایفی که دستگاه ها در بدن جانوران دیگر انجام می دهند، بر عهده ی سلول ها، بافت ها یا اندام هاست.
باید توجه داشت ما آدمیان به عنوان موجوداتی که ساختمان بدنی پیچیده تری دارند، از لحاظ زیستی، بهتر یا بدتر از ساده ترین موجودات زنده نیستیم. در واقع سادگی یا پیچیدگی زیست شناختی به خودی خود ارزش سازگار کنندگی ندارد.
مرکز یادگیری سایت تبیان
تهیه و تنظیم: یگانه داودی
هر آرزویی بدون پژوهش و تلاش ، به سرانجام نخواهد رسید . حکیم ارد بزرگ
هرکس خود را نصیحت نکند ، به نصیحت دیگران محتاج است . سعدی شیرازی
اکنون به شما می گویم که مرا گم کنید وخود را بیابید.وتنها آن گاه که همگان مرا انکار کردید، نزد شما باز خواهم آمد . فریدریش نیچه
دو زیستان شامل سمندرها، قورباغه ها یا وزغ ها، غوکان، سیسلین های مناطق حاره و اشکال گوناگون سنگواره های متعلق به دوره ی کربونیفروپرمین و ... هستند.
سمندر قورباغه
سیسیلین سنگواره یک دو زیست
دوزیستان را به یونانی (Amphie Bios) آمفی بیوس می نامند.
آمفی به معنای دو و بیوس یعنی زندگی
و این نشان می دهد که اکثر گونه های این رسته مدتی را در آب شیرین و مدتی را در خشکی زندگی می کنند.
دو زیستان از لحاظ ساختمان بدنی و اعمال و رفتار چیزی بین ماهی ها و خزندگان هستند. ولی به خزندگان شباهت بیشتری دارند.
در بین مهره داران، دو زیستان اولین گروهی هستند که در طی روند تکامل قادر شدند خارج از آب زندگی کنند.
برخی ویژگی های مشترک در بین جانوران این رسته، آن ها را با زندگی در خشکی (زندگی خاکی) سازگار کرده است.
این ویژگی ها در بعضی از اندام آن ها قابل مشاهده است، مثل پاها، ریه ها، سوراخ های بینی متصل به دهان و اندام های حسی که هم در آب و هم در خشکی کارایی دارند.
با وجود این که دو زیستان در طبیعت نقش کوچکی دارند اما این به معنای بی اهمیت بودن آن ها نیست:
- از بعضی از انواع قوباغه ها برای آموزش و بررسی زیست شناسی استفاده می کنیم.
- بعضی از انواع قورباغه ها غذای بعضی از انواع مهره داران هستند.
- پای غوک در بعضی از جوامع غذای خوشمزه ای به شمار می رود.
بعضی از ویژگی های مشترک در بین همگی دو زیستان به قرار زیر است:
مرکز یادگیری سایت تبیان
تهیه و تنظیم: یگانه داودی
کسی ، رستاخیز و دگرگونی بزرگی را فراهم می آورد که پیشتر بارها و بارها با تصمیم گیری های بسیار ، خود ساخته شده باشد . حکیم ارد بزرگ
جنگ کشتارگاه کسانی است که همدیگر را نمی شناسند ، به نفع کسانی است که یکدیگر را می شناسند ولی همدیگر را نمی کشند . جنگ قوانین را خاموش می کند . سیسرون
تمام شان و عظمت انسان در فکر است. بلز پاسکال
سنگ ها و تغییرات زمین شناختی
زمین از موادی تشکیل شده است که می توان آن ها را به عنوان مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار داد. تصویر سمت راست، خانه ای در یورک شایر (yorkshire) را نشان می دهد که از سنگ آهک ساخته شده و برای سقف آن از اسلیت استفاده شده است. سنگ آهک و اسلیت هر دو از سنگ های موجود در زمین هستند.
در مناطق دیگر از سنگ های دیگری استفاده می شود. در آبردین (Aberdeen) از گرانیت استفاده می شود و در گلوسستر شایر (Gloucestershire) ماسه سنگ مورد استفاده قرار می گیرد. ساختمان سازان اغلب سنگ های موجود در نزدیکی محل ساختمان سازی را استفاده می کنند. زیرا با خانه های ساخته شده در محل مطابقت بیشتری داشته و حمل و نقل آن ها ارزان تمام می شود. سنگ ها از معدن های درون زمین استخراج می شوند. تصویر زیر یک معدن سنگ آهک را نشان می دهد.
امروزه، استفاده از این مصالح ساختمانی بیشتر شده است. البته سنگ ها بسیار گران هستند. به همین دلیل امروزه در ساختمان سازی اغلب از مواد جدیدی به جای سنگ ها استفاده می کنند.
آجرها
آجرها، به فراوانی در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرند. آجرها از رس ساخته شده اند. تصاویر زیر طرز ساخت آجر از خاک رس را نشان می دهند. سفال به کار رفته در سقف خانه ها نیز از پختن خاک رس به دست می آید.
آیا می دانید هزاران سال است که آجر ساخته می شود. امروزه در بابل، شواهدی به دست آمده که نشان می دهد آجر در قدیم هم ساخته و استفاده می شده است.
سیمان، ملات و بتون
رس در درست کردن سیمان، مورد استفاده قرار می گیرد. برای تهیه سیمان ابتدا خاک رس و سنگ آهک را در کروه حرارت می دهند. حاصل پخته شدن این دو، ماده ای به صورت پودر است که به آن سیمان می گویند. سیمان در اثر آبگیری دچار تغییرات دائمی می شود. همین ماده هنگامی که خشک شود به یک ماده جامد محکم تبدیل می گردد. در ساختمان سازی از ملات برای چسباندن آجرها به یکدیگر استفاده می کنند. ملات از سیمان، آب و سنگ های ریز درست می شود. بتون که ماده مهمی در ساختمان سازی است، از سیمان، ماسه، آب و شن ساخته می شود.
1- دو سنگ معدن و دوماده جدیدی را که از مواد موجود در زمین به دست می آیند، نام ببرید؟
2- چرا خشک نگه داشتن سیمان اهمیت دارد؟
3- در منطقه شما، چه مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند؟ کدامیک از ان ها از معدن های محلی به دست آمده اند؟
4- در داخل قطعات بتونی که برای ساختمان سازی به کار می روند، اغلب میله های فولادی دیده می شود، چرا؟
زمین و ساختار آن - انتشارات مبتکران
مرکز یادگیری سایت تبیان - گردآورنده و تنظیم: نوربخش
با سفر ، یاد رخدادهای هولناک را کمرنگ کنیم . حکیم ارد بزرگ
همه خوشبختیها و موفقیت که به من روی آورده از درهایی وارد شده است که آنها را به دقت بسته بودم . بایرون
دل آدمی بنده آرزوست ، سرشتها یکسان نیست ، هر کس خویی دارد ، و جویا و خواهان چیزی است . حکیم بزرگمهر
سیارکها معمولاً اجسام نامنتظمی هستند و بر گرد خورشید حرکت میکنند. هزاران سیارک در منظومه خورشیدی ما وجود دارند .
به نظر می رسد علت اینکه اغلب آن ها در فاصله ی مریخ و مشتری دیده می شوند این است که احتمالاً
به سیارکهایی که بر اثر نیروی گرانش سیارهها در مداری گیر افتاده باشند «سیارک اسیر» میگویند. در این صورت سیاره مزبور به گرد سیاره بزرگ تر میگردد.
سیارک 234 Ida و قمر آن Dactyl
نزدیکترین سیارک به زمین، توتاتیس نام دارد. سنگ آسمانی توتاتیس دارای حدود 8/ 4 کیلومتر طول و4 /2 کیلومتر عرض است. این سنگ آسمانی تقریبا هر چهار سال یکبار به دور ستاره خورشید می چرخد و مدار آن از درون مدار سیاره زمین به دور خورشید آغاز شده و به خارج از مدار سیاره مریخ، ختم می شود. از آنجا که هم زمین و هم توتاتیس به طور دائم در حرکتند، فاصله میان آن ها نیز بسیار متغیر است.
به طور معمول این سنگ آسمانی را می توان در مناطق بدور از نور شهرها، با کمک دوربین دو چشمی ساده نیز رصد کرد.
سیارک 2004 FH که در مرکز صفحه آنرا در حال حرکت می بینید. شیئی که به صورت نور درخشان از مقابل دوربین به سرعت عبور میکند یک ماهواره است.
در آغازین روزهای ژانویه ???? جوزپه پیاتزی ((? جولای ???? - ?? جولای ????)جرمی را در آسمان رصد نمود که ابتدا یک دنبالهدار به نظر میرسید ولی زمانی که مدار آن به درستی تعیین گردید، مشخص شد که سیاره بسیار کوچکی است، آنقدر کوچک که آن را در رده جدیدی به نام سیارکها دسته بندی کردند.
پیاتزی آن را سرس نامید. تا چند سال بعد سه سیارک جدید دیگر کشف شدند و تا پایان آن قرن، صدها عدد از آنها شناسایی شده بودند. تا به امروز تعداد این سیارک ها به چند صد هزار رسیده است و هنوز اکتشاف آنها ادامه دارد. تعدادی از سیارک ها چنان کوچکند که از زمین قابل رؤیت نیستند اما بزرگترین آن ها همان سرِس است که تاکنون شماره یک را بر پیشانی خود دارد.
نام گذاری سیارک ها
همین که مدار سیارکی مشخص میگردد، عددی به ترتیب زمان کشف بدان نسبت داده میشود و به دنبال آن نامی میآورند . نام را معمولاً کاشف بر میگزیند مثلاً سرس-1. در آغاز نام های زنانه از اسطوره های یونان و روم انتخاب میشد. بعدها نام هایی از نمایشنامه های شکسپیر و اپراهای واگنر برگزیده شدند.
بسیاری از سیارکها را کاشفان به نام های زنان، دوستان و حتی سگ ها و گربههای خود نامیدند. همواره نام هایی مونث به کار رفتهاست، جز در مورد چند سیارک که مدارهایی نامتعارف دارند نام های مذکر نهاده شدهاست.
تصویر فوق : کمربند اصلی سیارک ها (نوار سفید )
ارزش اقتصادی
سیارک ها میتوانند برای تأمین مواد و آب مورد نیاز برای ساخت تجهیزات فضایی و مداری به کار روند. هماکنون بسیاری از مراکز پژوهشی مرتبط با فناوری فضایی در حال مطالعه امکان سفر به سیارکها و برداشت از ذخایر طبیعی آنها هستند.
به تازگی و با کشف یخ آب بر سطح سیارک تمیس-??، ایدههایی به منظور برداشت آب از سیارک ها جهت تولید آب مصرفی فضانوردان و تأمین اکسیژن و هیدروژن توسط الکترولیز آب برای مصرف تنفسی و یا سوخت فضاپیماهای آینده مطرح شده است.
اگر مدار سفرهای فضایی آینده را بتوان به گونهای طراحی کرد که هر بار سیارک دارای ذخایر یخ آب در مسیر قرار داشته باشد میتوان به سادگی تأسیسات لازم برای یک ایستگاه سوخت گیری فضایی را روی آن سیارک بنا نمود. تأسیساتی تمام اتوماتیک که انرژی تابشی خورشید را توسط صفحات خورشیدی دریافت و به الکتریسیته تبدیل خواهد کرد، سپس با استفاده از این انرژی الکتریکی، یخ آب موجود در خرده سیارک را با یک اجاق مایکروویو ساده ذوب کرده و در ادامه آب حاصله را با یک دستگاه ساده الکترولیز به هیدروژن و اکسیژن خواهد شکاند.
در انتها هیدروژن و اکسیژن به دست آمده در مخازن جدا از هم ذخیره خواهد شد. این طرح هنوز در مرحله ایده قرار داشته و عملیاتی نشده است.
مرکز یادگیری سایت تبیان - گردآوری: فائزه آقاخانی
تنظیم: یگانه داودی
از دیگران نخواهیم رخدادهای اندوهناک گذشته خویش را برایمان بازگویند . حکیم ارد بزرگ
درد پیری انحطاط روحی و جسمانی آن نیست ، بلکه بار خاطرات آن است . سامرست موام
برای شب پیری در روز جوانی چراغی باید تهیه کرد . بلوتارک
دوزیستان ابتدایی ترین و ساده ترین چهار پایان هستند.
این جانوران بی شک یک جد ماهی مانند داشته اند اما ورود آن ها به خشکی موجب تغییرات زیر در آن ها گردیده است.
جالب است بدانید بعضی سمندرها آبشش هایشان را در سراسر عمر حفظ می کنند.
جمجمه ی دوزیستان نسبت به ماهی ها ساده تر و دارای استخوان های کمتری است.
ماهیچه های اندام های دوزیستان پیچیده تر از ماهیچه های باله های کناری (جانبی) در ماهی هاست.
سمندرها و غوکان و وزغ ها نماینده های دو نسل متمایز از زمان قبل از کرتاسه تا کنون می باشند.
لابیرنتودونت ها احتمالاً جد قدیمی ترین خزندگانند و در نتیجه تمام مهره داران عالی تر زمینی بوده اند.
اندازه ی دوزیستان
بیشتر سمندرها به بلندی 5/7 تا 20 سانتی متر می باشند.
سمندرهای خیلی بزرگ تا 173 سانتی متر هم رشد می کنند. اما سمندر مکزیکی فقط 37 میلی متر رشد می کند.
طول سر و بدن غوک خیلی بزرگ راناگلی یات که در کامرون افریقا یافت می شود 300 میلی متر است.
کوچکترین سالیان تیان که یک وزغ درختی است وقتی به حد کافی رشد کند فقط و فقط 4/9 میلی متر طول خواهد داشت.
غوک امریکایی رانا کاتاسبیانا 200 میلی متر و وزغ بوفومارینوس که از مکزیک تا امریکای جنوبی دیده می شود تا 213 میلی متر بلندی دارد.
بلندی بیشتر وزغ ها و غوکان از 5 تا 5/12 سانتی متر می باشد.
بزرگترین سیسیلیان تا 1 متر و حتی بیشتر رشد می کند.
دوزیستان سنگواره ای از چندین سانتی متر تا 5/4 متر طول دیده شده اند.
غوک بزرگ رانااسکولانتا در مرداب انزل شمال کشورمان زیاد دیده می شود.(تصویر مقابل)
انتشار دوزیستان
دوزیستان در نواحی معندل و نمناک از همه جا بیشتر یافت می شوند. درآب شیرین به سر می برند و هیچ کدامشان در آب شور زندگی نمی کنند.
این جانوران در سرزمین های مرتفع کم یابند. با وجود این یک داروک و یک غوک در ارتفاع 3660 متری هیمالیا و یک غوک در مدار قطب شمال زندگی می کنند.
برخی وزغ ها و داروکان در نواحی خشک و صحرایی سکونت دارند.
وزغ خالدار از تگزاس تا کالیفرنیای شرقی که شامل دره مرگ نیز می باشد، یافت می شود.
در این مناطق خشک، این جانوران روزها را در شکاف های زمین به سر می برند و فقط شب ها به فعالیت می پردازند.
نکتروس و سمندر آبی، مارماهی لجنی (سیرین) و مارماهی کنگو (آمفی یوما) و وزغ های بی زبان یا پی پاگزنوپوس کاملا آبزی هستند.
فعالیت های دوزیستان تابع تغییرات دماست...
با توجه به خونسرد بودن دوزیستان همگی آن ها از دمای زیاد و خشکی دوری می کنند زیرا که برای تنظیم دمای بدن وسیله ای ندارند و به سهولت از پوست نرم خود آب از دست می دهند.
در نواحی که زمستان های سخت دارد، غوکان و سمندرهای آبزی در تمام دوره ی سرما به قسمت های ژرف رودها یا دریاچه ها که یخ نمی بندد رفته و زمستان را سپری می کنند (خواب زمستانی)
وزغ ها و سمندرهای خاکی یا به درون زمین و قسمت های یخ نبسته می روند و یا نقب (سوراخ و راه باریک در زیر زمین)می زنند.
در مدت خواب زمستانی (زمستان خوابی) تمامی اعمال حیاتی رو به کاهش می رود، ضربان قلب، خیلی آهسته است و جانور از مواد ذخیره ای بدن از جمله گلیکوژن کبد استفاده می کند. با نزدیک شدن بهار و بالا رفتن درجه دما کم کم ظاهر می شوند.
لازم به ذکر است در بعضی از ایالات جنوبی امریکا آب و هوای ملایم این امکان را به دوزیستان می دهد که در تمام فصول سال، روی زمین باشند.
در مقابل، در زمین های پست کالیفرنیا بسیاری از این جانوران در مدتی که زمستان معتدل و بارانی است فعالیت دارند و برخی از آنها درتابستان گرم و خشک این مناطق در پناهگاه های زیر زمین و به حالت سستی و کرخی می مانند.
مرکز یادگیری سایت تبیان
تهیه و تنظیم: یگانه داودی
گزینش می تواند درست و یا نادرست باشد ، گزینش گری یک هنر است . بهره بردن از تجربه های دیگران می تواند به گزینش راه درست کمک کند . حکیم ارد بزرگ
افتخار در خشک کردن قطره اشک است نه در جاری ساختن سیل خون . بایرون
غالب اشخاص بدون اینکه مقصد معینی را تعقیب کنند زندگی می نمایند و مثل پر کاهی که بر روی آب حرکت کند ، عمر خود را به آخر می رسانند و جلو نمی روند ، جریان آب انها را می برد . سه نه ک